|
Tim hieu chung ve loai moi |
Mối là côn trùng hoạt động
ẩn náu, theo đàn. Trên thế giới có hơn 200 loài mối, thường thấy nhất là mối
nhà, mối đất cánh đen.
Đôi khi người ta gọi mối là "kiến trắng" nhưng thực tế chúng chẳng có
họ hàng gì với kiến (thậm chí chúng còn tấn công nhau), chúng chỉ có mối quan
hệ: đều là côn trùng. Mối được phân loại như là bộ Cánh đều (danh pháp khoa
học: Isoptera), tuy nhiên, dựa trên chứng cứ ADN, người ta thấy có sự ủng hộ
cho một giả thuyết gần 120 năm trước, nguyên thủy dựa trên hình thái học, rằng
mối có quan hệ họ hàng gần gũi nhất với các loài gián ăn gỗ (chi Cryptocercus).
Gần đây, điều này đã dẫn tới việc một số tác giả đề xuất rằng mối nên được phân
loại lại như là một họ duy nhất, gọi là Termitidae, trong phạm vi bộ Blattodea,
một bộ chứa các loài gián. Tuy nhiên, phần lớn các nhà nghiên cứu ủng hộ biện
pháp ít quyết liệt hơn và coi mối vẫn là nhóm có tên gọi khoa học Isoptera,
nhưng chỉ là một nhóm dưới bộ trong gián thực thụ, nhằm bảo vệ phân loại nội bộ
của các loài mối.
Sinh sản
Vào đầu tháng 5, tháng 6 hằng năm, mối cánh dài từ trong tổ bay ra, bay không
lâu thì rụng cánh và bò, mối đực tìm mối cái giao phối, gặp hoàn cảnh thích hợp
thì chui vào tổ sinh nở. Mối đực là mối chúa, chuyên giao phối, mối cái là mối
hậu, chuyên đẻ trứng; chúng là cơ sở sinh sôi đàn mối cho tổ mới. Sau khi làm
tổ 10 ngày thì bắt đầu đẻ trứng, một tháng sau ấu trùng ra đời, sau hai tháng,
qua mấy lần lột xác lớn lên thành mối thợ và mối lính.
Tìm hiểu chung về loài mối
Phân công lao động
Mối chúa và Mối hậu
Đầu nhỏ, bụng to (có thể dài từ 12-15 cm). Bộ phận sinh dục phát triển.
Mối hậu có thể sống 10 năm; lúc đầu đẻ ít trứng, sau 4-5 năm, bộ phận sinh dục
trưởng thành, mỗi ngày có thể đẻ ra 8000-10000 trứng.
Mối thợ
Cơ thể nhỏ, các chi phát triển.
Mối thợ chiếm số đông, tới 70-80% trong đàn mối, gánh vác mọi công việc trong
vương quốc như xây tổ, làm đường, chuyển trứng, hút nước, nuôi nấng mối non...
Mối thợ dùng đồ ăn và bùn, qua gia công kỹ lưỡng cho dính vào nhau để xây tổ.
Có tổ chính và tổ phụ, là nơi chủ yếu để đàn mối sinh hoạt tập thể và sinh
sống. Ở châu Phi, có loài mối xây tổ trên mặt đất thành gò mối cao đến 10 m và
rất chắc chắn, tựa như pháo đài, thành lũy vậy.
Mối lính
Mối lính phân hóa từ mối thợ. Mối lính không nhiều, chủ yếu canh gác và tấn
công. Cặp hàm trên mối lính rất phát triển (là vũ khí lợi hại của chúng), có
con còn có tuyến hàm tiết ra dịch nhũ trắng, khi đánh nhau có thể phun chất
dịch làm mê đối phương.
Giác quan hai bên miệng của mối lính rất đặc biệt, mất khả năng lấy mồi, khi
cần thì mối thợ phải cho mối lính ăn.
Sinh trưởng
Mối thích ăn chất cellulose) của gỗ. Mối thợ có giác quan hai bên miệng kiểu
nhai đặc biệt, vòm họng rất chắc. Chất cellulose của gỗ khó tiêu hoá nhưng
đường ruột mối có một loài siêu trùng roi tiết ra dung môi có thể phân giải
cellulose thành đường cung cấp cho mối. Mối cái không nhất thiết cứ phải sinh
sản hữu tính.
Các nhà khoa học thuộc Đại học North Carolina cùng ba trường đại học khác tại
Nhật Bản lần đầu tiên chứng minh được rằng mối chúa có thể sinh sản theo cả hai
hình thức hữu tính và vô tính.
Những con mối được sinh sản vô tính hếu hết đều sẽ trở thành kẻ nối nghiệp –
gọi là “mối chúa thứ cấp” – sống trong tổ mối và giao phối với mối đực. Dòng
mối con vô tính được sinh ra với số lượng lớn này không mang những nguy cơ bẩm
sinh bởi mối chúa thứ cấp không có chứa gen nào giống với mối vua.
Nghiên cứu cho thấy mối con được sinh ra theo cách cũ giữa mối chúa sơ cấp hay
mối chúa thứ cấp với mối vua hầu hết đều là thợ hoặc lính ở cả hai giới.
Tiến sĩ Ed Vargo, phó giáo sư ngành côn trùng học tại bang NC kiêm đồng tác giả
của nghiên cứu, cho rằng loài mối Reticulitermes speratus sống dưới đất được
nghiên cứu là côn trùng gây thiệt hại kinh tế lớn tại Nhật Bản, nó cùng một họ
với các loài mối ở bắc Carolina.
Tổ mối thường được thiết lập và duy trì bởi một mối vua và một mối chúa. Trong
nghiên cứu, các nhà khoa học đã thu thập các con mối từ nhiều tổ khác nhau ở
Nhật Bản. Trong số các tổ này, mối chúa sơ cấp không có mặt nhưng lại có rất
nhiều mối chúa thứ cấp. Ngược lại, hầu hết mối vua đều có ở tổ. Theo Vargo,
điều này cho thấy mối vua sống thọ hơn mối chúa sơ cấp, do đó cần thiết phải có
những kẻ nối dõi mối chúa giống về mặt di truyền để cai trị tổ mối.
Mối. Các nhà khoa học lần đầu tiên chứng minh được rằng mối chúa có thể sinh
sản theo cả hai hình thức hữu tính và vô tính.
Phân tích di truyền của tổ mối do Vargo thực hiện cho thấy mối chúa thứ cấp có
gen giống với mối chúa sơ cấp nhưng không giống bộ gen của mối vua, điều này
cho thấy có sự tồn tại của sinh sản vô tính. Cùng lúc đó, mối thợ và mối lính
dù là đực hay cái đều mang gen của cả mối chúa và mối vua, nghĩa là chúng được
sinh sản hữu tính.
Vargo cho biết: “Việc sử dụng sinh sản như thế này rất khác thường ở côn trùng,
và trước đây chưa hề được biết đến ở mối. Cách thức áp dụng cả sinh sản hữu
tính và sinh sản vô tính nhằm giúp mối chúa sơ cấp tối đa hóa đầu ra, tạo điều
kiện cho tổ mối phát triển lớn hơn và nhanh hơn trong khi vẫn duy trì được tính
đa dạng di truyền, tránh được những nhược điểm của giao phối gần”.
Vargo dự định tiếp tục nghiên cứu bằng cách tìm hiểu các loài mối khác có hai
hệ thống giao phối. Ông thêm rằng việc tìm hiểu thêm về di truyền học đứng đằng
sau sinh sản có thể mang lại các phương pháp ngăn cản sinh sản ở một số vị trí
nhất định trong tổ mối – ví dụ như ở loài mối chúa có hai cách sinh sản – hoặc
mang lại những biện pháp loại bỏ những chức năng gen của những cá thể đảm nhận
các vị trí đó.
Mối chúa
Tốc độ siêu phàm của loài Mối.
Chớp mắt và bạn sẽ trượt mất cảnh tượng này: một con mối tầm thường Termes
panamensis táp bộ hàm của nó với tốc độ vượt qua mọi cử động vận hành bằng năng
lượng cơ trên trái đất.
Khi quay phim bộ hàm của mối ở mức 40.000 hình/giây, Marc Seid và Jeremy Niven
ở Viện nghiên cứu nhiệt đới Smithsonian ở Panama đã cho thấy chúng đạt tốc độ
70,4 mét mỗi giây - dẫu trên một khoảng cách chỉ là 1,76 milimét.
Khi bị kẻ xâm lăng đe dọa, mối khép hai hàm với nhau bằng cách sử dụng 4 bó cơ
lớn đến mức chúng lấp đầy một nửa khoảng không trong đầu con vật. Lực phát ra
cực mạnh phả vào mặt kẻ xâm lược, giúp mối bảo vệ được tổ của mình trong không
gian chật hẹp của cái hang.